ماجىلىستەگى قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتىندە ۇكىمەت پەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ 2024 جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەبى تانىستىرىلدى. كوميتەت تورايىمى تاتьيانا ساۆەلьەۆانىڭ جەتەكشىلىگىمەن وتكەن جيىنعا پالاتا ۆيتسە-سپيكەرى دانييا ەسپاەۆا, دەپۋتاتتار مەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلدەرى قاتىستى.

دانييا ەسپاەۆا 2024 جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى كۇردەلى ەكونوميكالىق جاعدايدا جۇزەگە اسىرىلعانىن اتاپ وتتى. بۇل رەتتە ۇكىمەتتىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنە بيۋدجەتتى ساپالى قالىپتاستىرۋ, تيىمدى ورىنداۋ جانە اكىمشىلەندىرۋ كىرەدى. دەگەنمەن ۆيتسە-سپيكەر تاجىريبە كورسەتكەندەي, بيۋدجەتتى اتقارۋ بىرشاما پروبلەمامەن قاتار جۇرەتىنىن دە ايتتى.

– وكىنىشكە قاراي, دەپۋتاتتىق كورپۋس بيۋدجەتتى ورىنداۋ كەزىندە ۇكىمەت تاراپىنان جول بەرىلەتىن پروبلەمالار تۋرالى ۇنەمى ايتىپ كەلەدى. بۇل تىپتى ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالدى. جىل سايىن بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى ايتارلىقتاي تاپشىلىقپەن, مەملەكەتتىك قارىز كولەمىنىڭ ۇلعايۋىمەن, قاراجاتتىڭ كوپ بولىگىنىڭ تيىمسىز پايدالانىلۋىمەن جانە يگەرىلمەۋىمەن قاتار جۇرەتىنىن ايتۋىمىز كەرەك. سونىمەن قاتار 2024 جىل ىشىندە بيۋدجەت 12 رەت تۇزەتىلدى, بۇرىن-سوڭدى مۇنداي كوپ تۇزەتۋ بولماعان. بۇل جوسپارلاۋ ساپاسىنىڭ تومەن ەكەنىن كورسەتەدى. كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور قىزمەتىندە بيۋدجەتكە تاۋەلدى بولۋ, ايتارلىقتاي بورىشتىق مىندەتتەمەلەر سيياقتى پروبلەمالار ۇنەمى ورىن الۋدا, – دەدى د.ەسپاەۆا.

قارجى ۆيتسە-مينيسترى داۋرەن تەمىربەكوۆتىڭ ايتۋىنشا, بىلتىر جالپى ىشكى ونىمنىڭ وسىمى 4,8 پايىزدى قۇراعان. بيۋدجەتكە 19,6 تريلليون تەڭگە كىرىس تۇسسە, ونىڭ نەگىزگى ۇلەسىن سالىق تۇسىمدەرى قۇرادى, 23,6 تريلليون تەڭگەسى يگەرىلدى. 3,6 تريلليون تەڭگە بيۋدجەت تاپشىلىعىمەن 92 ميلليارد تەڭگە يگەرىلمەي قالعان.

جوعارى اۋديتورلىق پالاتا مۇشەسى نۇرلان نۇرجانوۆ تەكسەرۋ شارالارى بارىسىندا 862 ملرد تەڭگەگە زاڭ بۇزۋشىلىقتار انىقتالعانىن اتاپ وتتى. بۇل 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 65 پايىزعا ارتىق. بيۋدجەتكە 135 ملرد تەڭگە قايتارىلدى (ورىنداۋ مەرزىمدەرى كەلگەندەرى بويىنشا). بيۋدجەتتىك باعدارلامالاردى باسقارۋدىڭ تيىمسىزدىگى دە بايقالادى.

بايانداماشىلاردىڭ ەسەپتەرىن تىڭداعان ماجىلىس دەپۋتاتتارى جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا ناقتىلاۋ سۇراقتارىن قويدى. دەپۋتات باقىتجان بازاربەك بيۋدجەت كىرىسى بولجامىن اسىرا باعالاۋ ماسەلەسىن كوتەردى.

– 2024 جىلعا ۇلتتىق قورعا تىكەلەي سالىق تولەيتىن مۇناي ۇيىمدارىنىڭ تىزىمى 8,5 ەسەگە – 204 ۇيىمنان 24 ۇيىمعا قىسقارتىلدى. سونىڭ سالدارىنان 166 ملرد تەڭگە جەتىسپەۋشىلىگى ورىن العان. سونىمەن قاتار اۋديت بيۋدجەتتى قۇرايتىن نەگىزگى ۇش سالىق – كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعى, قوسىلعان قۇن سالىعى جانە يمپورت بويىنشا قوسىلعان قۇن سالىعى بويىنشا تۇسىمدەر بولجامىنىڭ 917 ملرد تەڭگەگە اسىرا كورسەتىلگەنىن راستايدى. تەكسەرۋگە نەگىز بولعان بۇل ستاتيستيكاعا قارجى مينيسترلىگى قارسىلىق بىلدىردى. بۇل سانداردى بىز سالىق كودەكسىن جاساپ جاتقاندا قارجى مينيسترلىگى ويدان شىعاردى ما? – دەپ سۇرادى باقىتجان بازاربەك.

قارجى ۆيتسە-مينيسترى داۋرەن تەمىربەكوۆ وتكەن جىلدىڭ سوڭىنا قاراي 180 كاسىپورىن قايتادان تىزىمگە ەنگىزىلگەنىن, ماجىلىس سالىق كودەكسىن قابىلداعان كەزدە مينيسترلىك تاراپىنان ەشقانداي بۇرمالاۋشىلىق بولماعانىن تۇسىندىردى.

سونداي-اق دەپۋتات نۇرگۇل تاۋ مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بيۋدجەتتى ورىنداۋىنا جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ ىقپالىن كۇشەيتۋ, بايلانىس سالاسىنا قاتىستى ۇلتتىق جوبالاردىڭ تولىق جۇزەگە اسىرىلماۋىنىڭ سەبەپتەرىن سۇرادى. مۇرات ەرگەشباەۆ وتكەن جىلى قارجىنى تيىمسىز پايدالانعان ۋاكىلەتتى ورگاندارعا شارا قولدانۋ قاجەتتىگىن اتاپ وتتى. جۇلدىز سۇلەيمەنوۆا مەملەكەتتىك بىلىم گرانتتارىن پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگىن سۇراسا, ناۋرىز سايلاۋباي «وتباسى بانكى» تۇرعىن ۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنە بولىنگەن قارجىنىڭ ەسەبىن سۇرادى. جيىندا وزگە دە ماسەلەلەر كوتەرىلدى.
 2024 جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋى تۋرالى ەسەپتەردى قاراۋ دەپۋتات ۇلاسبەك سادىبەكوۆ  جەتەكشىلىك ەتەتىن جۇمىس توبىندا جالعاسادى.