Elimizde äkimşilik ayıppwldıñ jartı somasın ğana tölep öteuge mümkindik beretin tetik jwmıs isteydi. Mwnday jeñildik barlıq jağdayda birdey qoljetimdi emes äri uaqıt jağınan qatañ şektelgen. Bwl jeñildiktiñ ne üşin engizilgeni, töleu merzimin qalay dwrıs esepteu kerektigi jäne tölem aldında neni eskeru mañızdı ekenin Shalqar.kz tilşisi zerdelep kördi.

Äkimşilik qwqıq bwzuşılıqtar boyınşa qısqartılğan öndiris tetigi qarapayım qwqıq bwzuşılıqtardı qaraudı jedeldetu jäne sottardağı daulardıñ sanın azaytu üşin engizilgen. Negizinde, memleket zañ bwzuşığa ımıra wsınadı – eger siz qwqıq bwzuşılıq faktige daulaspay, ayıppwldı jıldam töleuge dayın bolsañız, onda onı 50 payız jeñildikpen ötey alasız. Bwl jürgizuşiler men basqa azamattar üşin mäseleni tezirek jäne arzan şeşuge mümkindik beredi. Al memleket üşin bwl qwqıq qorğau jäne sot organdarınıñ jüktemesin aytarlıqtay azaytuğa jol aşadı.

Jeñildik aludıñ negizgi şarttarı:

Ayıppwldı jeñildikpen töleu äkimşilik qwqıq bwzuşılıqtar turalı ister boyınşa qısqartılğan öndiris türinde qarastırıladı. Ayıppwldıñ jartısın töleu qwqığı tek mınaday üş mindetti şart orındalğanda ğana beriledi:

- Qwqıq bwzuşılıq faktini moyındau.

Eger siz ayıppwl qate salındı dep sanasañız, jeñildikti qoldanbağan jön, aldımen şağımdanu qajet.

- 50 payız somanı töleuge kelisu.

Bwl arı qaray daulasudanbas tartu degendi bildiredi.

- Şağımnıñ bolmauı.

Eger şağım berilse, onda jeñildik avtomattı türde qoldanılmaydı.

Mwnan bölek, qısqartılğan öndiris kelesi üş jağdayda qoldanılmaydı:

1. Qwqıq bwzuşılıq eskertu men ayıppwldan basqa jaza türlerin qarastıradı.

YAğni, jeñildik tek eskertu nemese ayıppwlğa qatıstı jazalarğa ğana beriledi. Eger Äkimşilik qwqıq bwzuşılıq turalı kodekstiñ babında, mısalı, äkimşilik qamau, mülkin tärkileu, jürgizu qwqığınan ayıru, deportaciyalau, qoğamdıq jwmıs, qızmetin toqtatu jäne basqaları közdelgen bolsa, onda qısqartılğan öndiris qoldanılmaydı. Demek, 50 payızdıq jeñildik joq.

Mısal retinde keltire ketsek, jol erejesin bwzğanı üşin köp jağdayda ayıppwldı 50 payızdıq jeñildikpen töleuge boladı. Alayda, işimdik işip kölik basqarğanğa mwnday jeñildik bolmaydı.

Bwl jağdayda onı jürgizu qwqığınan ayıru da, ayıppwl da qarastırılğan. Al bwl jazanıñ özge de türleri bolıp şığadı. Demek, ayıppwldıñ jartısın tölep isti jabuğa jol berilmeydi.

2. Qwqıq bwzuşı immunitetke ie.

Bwl zañğa säykes immunitetke ie diplomattar men olardıñ otbası müşelerine, halıqaralıq wyımdardıñ qızmetkerlerine, deputattarğa (keybir jağdaylarda), sud'yalarğa jäne basqa da twlğalarğa qatıstı. Mwnday twlğalar arnayı räsimderge jatadı, sondıqtan olar üşin tipti qarapayım zañ bwzuşılıq bolsa qısqartılğan öndiris qoldanılmaydı.

3. İsti memlekettik kirister organdarı nemese Wlttıq bank qarastırıp jatır.

Eger sizdiñ qwqıq bwzuşılığıñız salıq, keden tölemderi, valyutalıq retteu, qarjılıq monitoring, banktik zañnamalar, saqtandıru salasına qatıstı jäne onı salıq organdarı nemese Wlttıq bank qaraytın bolsa, onda qısqartılğan öndiris qoldanılmaydı. Bwl jağdayda 50 payız jeñildik avtomattı türde qoldanılmaydı.

Bwl şekteulerdiñ barlığı Äkimşilik qwqıq bwzuşılıq turalı kodekste jazılğan.